ରିଲ୍ସ ଦେଖିଲେ ହେବ ସାଂଘାତିକ ରୋଗ!

ଇନଷ୍ଟାଗ୍ରାମ ରିଲ୍ସ, ଟିକଟକ ଭିଡିଓ ଏବଂ ୟୁଟ୍ୟୁବ ସର୍ଟସ ଆଜିକାଲି ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନର ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଂଶ ହୋଇଗଲାଣି। ଲୋକମାନେ ଏହାକୁ ମନୋରଞ୍ଜନ ଏବଂ ସମୟ କାଟିବାର ଏକ ସହଜ ଉପାୟ ମନେ କରନ୍ତି। ସ୍କ୍ରୋଲ କରୁଥିବା ବେଳେ କେତେ ଘଣ୍ଟା ବିତିଯାଏ, ତାହାର ଆଭାସ ମଧ୍ୟ ହୁଏ ନାହିଁ। ଖାସ କରି ଯୁବବର୍ଗଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ସର୍ଟ ଭିଡିଓର ଉନ୍ମାଦ ଏତେ ବଢ଼ିଗଲାଣି ଯେ ଏହା ଏକ ଅଭ୍ୟାସ ନୁହେଁ, ବରଂ ଏକ ନିଶାରେ ପରିଣତ ହେଉଛି। ସମ୍ପ୍ରତି ବୈଜ୍ଞାନିକ ଏବଂ ସ୍ନାୟୁବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଏହି ବଢୁଥିବା ଅଭ୍ୟାସକୁ ନେଇ ଗମ୍ଭୀର ଚେତାବନୀ ଦେଇଛନ୍ତି। ସେମାନେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ଛୋଟ ଛୋଟ ଭିଡିଓ କ୍ଲିପଗୁଡ଼ିକର ଆମ ମସ୍ତିଷ୍କ ଉପରେ ସେହିପରି ପ୍ରଭାବ ପଡ଼େ ଯେପରି ମଦ, ସିଗାରେଟ କିମ୍ବା ଜୁଆ ଭଳି ନିଶାଦାୟକ ଜିନିଷର ହୁଏ। ଏହି ଭିଡିଓଗୁଡ଼ିକ ଆମ ମସ୍ତିଷ୍କର ‘ରିୱାର୍ଡ ସିଷ୍ଟମ’କୁ ଅତ୍ୟଧିକ ଉତ୍ତେଜିତ କରେ।

ମସ୍ତିଷ୍କ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ: ଡୋପାମାଇନର ନିଶା

ଯେତେବେଳେ ଆମେ କିଛି ଭଲ କାମ କରୁ, ଯେମିତି ସୁସ୍ୱାଦୁ ଖାଦ୍ୟ ଖାଉ କିମ୍ବା ବନ୍ଧୁଙ୍କ ସହ ସମୟ ବିତାଉ, ତେବେ ଆମ ମସ୍ତିଷ୍କରେ ଡୋପାମାଇନ ନାମକ ଏକ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ନିଃସୃତ ହୁଏ। ଏହି ରାସାୟନିକ ଆମକୁ ଖୁସି ଏବଂ ସନ୍ତୁଷ୍ଟିର ଅନୁଭବ କରାଏ। କିନ୍ତୁ ଏହି ଡୋପାମାଇନ ତେବେ ମଧ୍ୟ ନିଃସୃତ ହୁଏ ଯେତେବେଳେ ଆମେ ବାରମ୍ବାର ରିଲ୍ସ କିମ୍ବା ସର୍ଟ ଭିଡିଓ ଦେଖୁ। ସ୍ନାୟୁବିଜ୍ଞାନୀମାନେ କହୁଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଧୀରେ ଧୀରେ ଆମ ମସ୍ତିଷ୍କର ‘ରିୱାର୍ଡ ସିଷ୍ଟମ’କୁ ହାଇଜାକ କରିନିଏ। ଅର୍ଥାତ୍ ମସ୍ତିଷ୍କ ପ୍ରକୃତ ଖୁସି ବଦଳରେ କେବଳ ଏହି ଭିଡିଓ ମାଧ୍ୟମରେ ମିଳୁଥିବା ଖୁସିରେ ଅଭ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ତା’ପରେ ବ୍ୟକ୍ତି ବାରମ୍ବାର ସେହି ଅନୁଭବକୁ ପୁନରାବୃତ୍ତି କରିବାକୁ ଚାହେଁ।

ମସ୍ତିଷ୍କର ଦୁଇଟି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଂଶ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ

ଏହା ହେତୁ ମସ୍ତିଷ୍କର ଦୁଇଟି ଅଂଶ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପଡ଼େ, ଯେଉଁଥିରେ ପ୍ରି-ଫ୍ରଣ୍ଟାଲ କର୍ଟେକ୍ସ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ଏହି ଅଂଶ ଆତ୍ମ-ନିୟନ୍ତ୍ରଣ, ଧ୍ୟାନ ଏବଂ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ। ଏହା ୨୬-୨୭ ବର୍ଷ ବୟସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ବିକଶିତ ହୁଏ। କିନ୍ତୁ ନିରନ୍ତର ଭିଡିଓ ଦେଖିବା ହେତୁ ଏହି ଅଂଶ ଅତ୍ୟଧିକ ସକ୍ରିୟ ହୁଏ, ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଏହାର କ୍ଷମତା ଦୁର୍ବଳ ହୋଇପାରେ। ଅନ୍ୟପଟେ, ହିପୋକାମ୍ପସ ଅଂଶ ଆମର ସ୍ମୃତି ଏବଂ ଶିକ୍ଷଣ କ୍ଷମତା ସହ ଜଡ଼ିତ। ରାତିରେ ଶୋଇବା ପୂର୍ବରୁ ସ୍କ୍ରୋଲିଂ କରିବା ଦ୍ୱାରା ନିଦ୍ରାର ଗୁଣବତ୍ତା ହ୍ରାସ ପାଏ, ଯାହା ସ୍ମୃତି ଉପରେ ଖରାପ ପ୍ରଭାବ ପକାଏ। ତେଣୁ ନିରନ୍ତର ରିଲ୍ସ ଦେଖୁଥିବା ଲୋକମାନେ ଧ୍ୟାନ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ଏବଂ ଜିନିଷ ଭୁଲିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି।

ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗବେଷଣା କ’ଣ କହୁଛି?

‘ନ୍ୟୁରୋଇମେଜ’ (NeuroImage) ନାମକ ଏକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଜର୍ନାଲରେ ପ୍ରକାଶିତ ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ ଅନୁସାରେ, ଅଧିକ ପରିମାଣରେ ସର୍ଟ ଭିଡିଓ ଦେଖୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ମସ୍ତିଷ୍କରେ ସେହି ଅଂଶଗୁଡ଼ିକ ସକ୍ରିୟ ହୁଏ, ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକ ନିଶା ସମୟରେ ସକ୍ରିୟ ହୁଏ। ଏହି ଅଧ୍ୟୟନ ଚୀନର ତିଆଞ୍ଜିନ ନର୍ମାଲ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପ୍ରଫେସର କିଆଙ୍ଗ ୱାଙ୍ଗଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କରାଯାଇଥିଲା। ଚୀନରେ ହାରାହାରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଦୈନିକ ୧୫୧ ମିନିଟ ସର୍ଟ ଭିଡିଓ ଦେଖୁଛନ୍ତି ଏବଂ ୯୫.୫% ଇଣ୍ଟରନେଟ ବ୍ୟବହାରକାରୀ ଏହି ଅଭ୍ୟାସରେ ପ୍ରଭାବିତ ହେଉଛନ୍ତି। ଏହି ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଦର୍ଶାଉଛି ଯେ ଏହା କୌଣସି ଛୋଟ ବିଷୟ ନୁହେଁ, ବରଂ ଏକ ବିଶ୍ୱବ୍ୟାପୀ ଜନସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସଙ୍କଟରେ ପରିଣତ ହେଉଛି।

ଡିଜିଟାଲ ଇଣ୍ଟକ୍ସିକେସନ ଏବଂ ଡିଜିଟାଲ ଡିମେନସିଆ

ଡକ୍ଟର ବାହାରାନୀ ଏହାକୁ “ଡିଜିଟାଲ ଇଣ୍ଟକ୍ସିକେସନ” ବା ଡିଜିଟାଲ ନିଶା ବୋଲି କହିଛନ୍ତି। ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଯେତେବେଳେ ସ୍କ୍ରିନ ଟାଇମ ଅତ୍ୟଧିକ ହୁଏ, ତେବେ ଏହା ମସ୍ତିଷ୍କ ପାଇଁ ବିଷାକ୍ତ ହୋଇପାରେ। ଏହାର ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ପ୍ରଭାବକୁ ଡିଜିଟାଲ ଡିମେନସିଆ କୁହାଯାଏ। ଅର୍ଥାତ୍ ଏପରି ଏକ ଅବସ୍ଥା ଯେଉଁଠାରେ ନିଦ୍ରା ଖରାପ ହୁଏ, ସ୍ମୃତି ଦୁର୍ବଳ ହୁଏ ଏବଂ ମାନସିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମତା ହ୍ରାସ ପାଏ।

କେତେ ସ୍କ୍ରିନ ଟାଇମ ନିରାପଦ?

କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୀମା ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ପରାମର୍ଶ ଦେନ୍ତି ଯେ ଦୈନିକ ସ୍କ୍ରିନ ଟାଇମ ୨ ରୁ ୩ ଘଣ୍ଟାରୁ ଅଧିକ ହେବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ। ଯଦି କେହି ଦିନକୁ ୪-୫ ଘଣ୍ଟା କିମ୍ବା ତା’ଠାରୁ ଅଧିକ ସମୟ ସର୍ଟ ଭିଡିଓ ଦେଖିବାରେ ବିତାଉଛନ୍ତି, ତେବେ ଏହା ଏକ ଚେତାବନୀ ସଙ୍କେତ। ଆମେ ଏକ ସମୟ ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା ଜରୁରୀ, ଯେମିତି:

– ଶୋଇବା ପୂର୍ବରୁ ୧ ଘଣ୍ଟା ମୋବାଇଲରୁ ଦୂରେଇ ରହିବା।

– ଦିନରେ “ନୋ-ରିଲ୍ ଟାଇମ” ରଖିବା।

– ଡିଜିଟାଲ ଡିଟକ୍ସ ଦିବସ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା (ଯେମିତି ରବିବାରକୁ ରିଲ୍ସ ବିନା ବିତାଇବା)।